ساقی نامه و مغنی نامه شامل اجزای یک منظومه هستند مشتمل بر ابیاتی خطابی در بحر متقارب مثمن مقصور یا محذوف که در آن شاعر با خواستن باده از ساقی و تکلیف سرودن و نواختن به مغنی مکنونات خاطر خود را در باره زندگی فانی و یار و اغیار و ششدری دنیای بی وفا و همچنین نکوهش زاهدان ریاکار بیان میکند.
دکتر محمد جعفر محجوب از فخرالدین اسعد گرگانی صاحب ویس و رامین که دارای یک مثنوی در بحر متقارب نگاشته و البته از میان هم رفته از قدیمی ترین این نوع ادبیات است:
بیــا ساقــــی آن آب آتش فروغ
که از دل برد زنگ و زجان و روغ
مغنی بیــــا و بیــــــار آن سرود
که ریزم زهـر دیده صد زنده رود
نظامی هم دارای ساقی نامه است که ابیات نخستین همیشه با سخن از ساقی شروع میشود
مغنی نامه نظامی جز در سه مورد با نام مغنی که در صدر بیت فخرالدین نیز آمده آغاز میشود که میتوان گفت تقلیدی از فخرالدین اسعد
بعد از نظامی .خسرو دهلوی در آیینه سکندری به تقلید سخن سالارگنجه در پایان هر داستان از منظومه خود ابیاتی خطاب بهه ساقی و مطرب اورده و پس از او خواجوی کرمانی در مثنوی همای و همایون و سپس جامی در سکندرنامه نیز چنین کرده اند.
این نوع شعر جای خود را کم کم باز کرد مانند تمرنامه هاتفی و شاهنامه قاسمی گنابادی و جهانگیر طالب املی و نسب نامه قطبشاهی فرسی شبدانی و فتح نامه عباسی صادقی افشار و سلیمان و بلقیس زلالی خوانساری و حمله حیدری باذل مشهدی و شاهنامه میرزا محمد علی عارف تهرانی و شهنشاه نامه فتحعلی خان صبای کاشی و بزم وصال میرزا محمد شفیع وصال شیرازی و بسیاری دیگر مثنویاتی از این قبیل که همه در بحر متقارب سروده شده نگاشته اند
مقدمه ای بر ساقی نامه